Boek Rondjes om de kerken in Noord-Fryslân is verschenen
31-05-2024
Tsjerkepaad bestaat in 2024 twintig jaar. Om het jubileumseizoen feestelijk te beginnen is op vrijdag 31 mei het boek 'Rondjes om de kerken in Noord-Fryslân' gepresenteerd, dat wandeljournalist Fokko Bosker ter gelegenheid van het jubileum schreef. Het boek is vanaf nu verkrijgbaar voor 19,90 euro in de boekhandel of via uitgeverij Noordboek
De meeste kerken op de routes zijn in ieder geval open tijdens Tsjerkepaad. Vaak kunt u er ook op andere momenten terecht. In dit overzicht vindt u een opsomming van de mogelijkheden per route. Print het uit en vouw het in uw routegids.
In de Victoriuskerk in Pingjum vertelde Fokko Bosker aan een gehoor van Tsjerkepaadvrijwilligers, hoogwaardigheidsbekleders en andere belangstellenden over de ontstaansgeschiedenis van 'Rondjes om de kerken in Noord-Fryslân.' Hieronder volgt de tekst van zijn presentatie.
Eerst was er de zee, daarna het slik, het slib en de zandplaten. Er vormden zich kwelderwallen. Vervolgens kwamen de mensen met hun heiligdommen. Ze gingen wonen op plekken die hoger lagen. In de middeleeuwen bouwden ze kerken. Bakens in het nog jonge landschap dat op de zee gewonnen was. Uitingen van gemeenschapsleven, een ontmoetingspunt tussen hemel en aarde.
Netwerk van contact
En tussen die kerken, dorpen en boerderijen op terpen ontstonden paden. Fijnmazige verbindingen tussen mensen. Een netwerk van contact. De kerken fungeerden eeuwenlang als knooppunten in de gemeenschap. Er werd gevierd en gerouwd. Als kind ervoer ik de kerk vooral als een plek waar de tijd gestold leek. Er kwam voor mijn gevoel geen eind aan de kerkdienst, ondertussen mijmerde ik weg. Verzon ik verhalen. Misschien is daar wel de kiem gelegd voor mijn liefde voor woorden. Nu, een stuk ouder, ervaar ik kerken als een plek om te bezinnen, stil te staan. Maar ook te zingen, te troosten en te leven. Een bron van inspiratie.
26 rondwandelingen
In
Rondjes om de kerken heb ik op verzoek van de Stichting Tsjerkepaad die zich inzet voor openstelling van kerken, op zijn minst in het zomerseizoen, 26 rondwandelingen beschreven met een kerk als begin- en eindpunt. De routes zijn geïnspireerd op door de stichting de afgelopen twintig jaar georganiseerde jaarlijkse wandeltochten, jabiks- en kleasterrûntsjes.
De routes verkennen Noordoost- en Noordwest-Fryslân tussen Mitselwier en Zurich. Hele uiteenlopende landschappen en verhalen, de invloed van de zee vormt een rode draad, evenals de opeenvolgende ijstijden die het land kneedden.
Gewoonten van een landschap
De tijdlagen die opgeslagen liggen in het landschap vertellen een verhaal. Of zoals een van mijn favoriete wandelschrijvers, Robert MacFarlane, zegt: paden zijn de gewoonten van een landschap. Ze zijn met algemene instemming ontstaan. Het is nagenoeg onmogelijk in je eentje een voetpad te maken. Paden verbinden. Dat is hun eerste plicht en hun voornaamste bestaansreden. Ze brengen contact tussen plaatsen tot stand, en bij uitbreiding brengen ze contact tussen mensen tot stand. Een wandeling is maar één stap verwijderd van een verhaal, en elk pad vertelt. Een Spaans spreekwoord raakt aan de kern: wandelen is schatten verzamelen.
In mijn routegidsen treed ik in het voetspoor van schrijvers die het belang en de genoegens van het wandelen beschrijven zoals Robert MacFarlane, maar ook Bruce Chatwin, Robert Moor, Fréderic Gros, Aafke Steenhuis, Gerard van Westerlo, Shane O’Mara, Rebecca Solnit.
In samenhang ervaren
Al wandelend kijk je anders naar het landschap. Het woord leren stamt af van het woord voor kennis vergaren en een spoor volgen, oftewel een pad volgen. Wandelen helpt het landschap, de streek en regio in samenhang te ervaren. Het vertelt iets over het verleden, hoe het landschap in de ijstijden is gekneed en vervolgens door mensenhand in cultuur is gebracht. En tegelijkertijd biedt het perspectief op een toekomst, die duurzamer is met meer oog voor de natuurlijke en menselijke maat. Wie dat heeft ervaren, de nuances heeft leren kennen, zal, dat hoop ik, meer respect opbrengen voor de kwaliteiten die het landschap in zich bergt. Die het waard zijn om te behouden en te versterken. We hebben maar één aarde en daar zullen we heel zorgvuldig en behoedzaam mee om moeten gaan.
Tot ver in de twintigste eeuw was het landschap maatgevend. Inmiddels zijn de boeren en burgers losgezongen van het land en overstijgen hun gebruik de draagkracht ervan. Daarom is het belangrijk nieuwe allianties te vormen met waterschappen, overheden, natuurorganisaties, burgerinitiatieven en boeren die op een meer natuurinclusieve wijze willen boeren. Zodat er weer ruimte is voor de menselijke en natuurlijke maat die beter bij het landschap en respect voor de streek past. We hoeven niet altijd verre reisbestemmingen na te jagen om schoonheid te ervaren.
Wanderlust
Als de wereld kleiner wordt, ontdekken we nieuwe wegen en bestemmingen. De omgeving om ons heen, die wij voorheen achteloos voor kennisgeving aannamen, blijkt opeens te bestaan uit talloze boeiende schakeringen. Een bosje, een houtwal van elzen en eiken, voorbij glijdende luchten, het licht dat ieder uur van de dag anders schijnt, tjilpende mussen, een roodborst met een uitdagend lied, een merel. De geur van pas gemaaid gras, van vallend blad of bloemrijke bermen. Een stel reeën in het open veld. Het zijn de nuances die elk moment het beeld en de waarneming veranderen. Wie zich open stelt voor
wanderlust, de veters van de wandelschoenen strikt, een frisse neus haalt, die het pad volgt vanaf de voordeur zal ontdekken dat oude wegen zelden saai zijn, dat het avontuur binnen handbereik ligt.
We zijn het er denk ik wel over eens. Wie door Fryslân wandelt of fietst ervaart het landschap van de Friese delta, de kleuren van wolken en lucht, de wind, die bijna altijd blaast, de rechte lijnen van de zeedijk en de kronkelende sloten die nog altijd de loop van vroegere geulen en prielen verraden. Het is een landschap voor fijnproevers. Een cultuurlandschap waar natuur en historie nauw zijn verweven. En de draden die alles bij elkaar houden zijn de dynamiek van de zee en de afdruk die dat op het land achterliet, de cultuurgeschiedenis van terpen, kerken, kloosters en states en stinzen. En de natuur die een steeds kostbaarder goed is en die ons vraagt ons opnieuw te verstaan met die rijke, maar ook kwetsbare omgeving.
In
Wanderlust schrijft cultuurhistorica Rebecca Solnit: ‘Het is zowel de beweging als het uitzicht dat voorbijkomt die ervoor lijkt te zorgen dat er dingen in de geest gebeuren en dat is het wat lopen zo meerduidig en eindeloos vruchtbaar maakt: wandelen is zowel middel als doel, zowel reis als bestemming.’
De kerken die vaak centraal in de dorpen liggen en als vanouds een trefpunt waren van de gemeenschap, kunnen die rol op een andere wijze invullen. Zo stellen de kerken langs de Waddenkust hun deuren open voor kunst, cultuur, muziek en dorpsbijeenkomsten. Om zo aan diegene die het wil een nieuwe ervaring te bieden.
Zurich en Pingjum
De route waarmee ik Rondjes om de kerken afsluit verbindt Pingjum met Zurich. De dorpen en kerken zijn heel verschillend, wat hen verbindt is dezelfde rijke geschiedenis in het Gouden Land tussen zee en Marneslenk. In Zurich en Pingjum zijn de godshuizen een inspirerende plek voor bezinning, inspiratie en ontmoeting. De Victoriuskerk van Pingjum is uitgegroeid tot het kloppend hart van het terpdorp. Dat mogen we vandaag ervaren. Er is geen woord gelogen.
De sobere dorpskerk van Zurich biedt onderdak en slaapgelegenheid aan reizigers, pelgrims te voet of op de fiets. Uit de tekst: ‘Welkom het kerkje is open.’ De hartelijke tekst op het uitgeklapte bord langs de wegkant en de pijl naar links met de woorden koffie, thee en wc omcirkeld, is een open invitatie voor een bezoek aan de Dorpskerk van Zurich. Onder aan de zeedijk vormt de kerk een behaaglijk rustpunt. De bebouwing en bomenkrans omarmen de kerk met hof als een warme deken. Het gebouw biedt bescherming ten weer en wind, en waaien doet het hier meestal.’ De kerken fungeren als draaischijf om dorp, landschap, spiritualiteit en natuurbeleving te verbinden, een springplank naar een betekenisvolle en duurzame toekomst.
Ik wil op deze plek graag Tsjerkepaad bedanken voor de opdracht om vanuit de kerken het omliggende landschap te verkennen. Het heeft mij 26 onvergetelijke ervaringen opgeleverd die ik graag met anderen deel.
Terug naar overzicht
